Ticaret ve alışveriş sırasında ölçüyü adil ve dürüst bir şekilde tutturmak, Kuran’da birkaç kez zikredilen öğütlerden biridir.
“Ölçü ve tartıyı tam yapın, insanların eşyasını eksik vermeyin, düzelttikten sonra yeryüzünde bozgunculuk etmeyin; inanıyorsanız bilin ki, bunlar sizin için hayırlıdır.” (7:85)
“Ölçtüğünüz zaman ölçüyü tam yapın, doğru terazi ile tartın. Bu daha iyidir, sonuç bakımından da daha güzeldir.” (17:35)
“Azgınlık etmeyin ölçü ve tartıda, saptırmayın mizanı.” (55:8)
“İnsanlardan, kendileri bir şeyi ölçerek aldıkları zaman tam alan; ama onlara bir şeyi ölçüp tartarak verdiklerinde eksik tutan kimselerin, vay haline!” (83:1-3)
Pek çoğumuzun bildiği bir fıkrada; kurnaz bir tüccara “İki kere iki kaç eder?” diye sorulduğunda, tüccar “Alırken mi satarken mi?” diye sorar. Bu ayetler, bu tarz yaklaşımlara karşı inmiştir.
Bu ayetleri okurken, gözümüzde fiziksel bir tartı ile mal alış verişi yapan bir esnaf canlanmış olabilir. Ancak; belli bir ölçüye göre alışveriş yapılan tek şey ürünler değildir, buna hizmet de dahildir.
Örneğin; bir şirkette işe başlayan beyaz yakalı bir çalışan, günde 8 saatlik emeği karşılığında belli bir ücret aldığı bir iş anlaşması yapmış olur. Aynen 1 kilo elma karşılığında 5 lira isteyen bir manav gibi.
Öğle tatili ve gün içi makul dinlenme sürelerinin haricinde; bu çalışanın, ücreti karşılığında emeğini eksiksiz ortaya koyması beklenir. Aynen 5 lira alan bir manavın 1 kilo elmayı eksiksiz vermesinin beklenmesi gibi.
Ancak; gün içerisinde telefonda sohbet, sosyal medya, özel işler gibi sebeplerle aylaklık eden; veya işini elinden geldiği kadar iyi değil yarım yamalak yapan bir çalışan, aldığı ücretin karşılığını eksik vermiş olur. Aynen 5 lira alan bir manavın 1 kilo yerine 750 gram elma vermesi gibi.
Yani bu ayetler; ölçeği belli bir mal / hizmet karşılığında ölçeği belli bir ücret verilecek tüm iş anlaşmaları için geçerlidir. İşin özünde, anlaşılan ölçeğe mümkün mertebe uyma ve haksızlık etmeme prensibi vardır.
Kuran prensiplerini hayatına uygulamak isteyen kişilerin, iş hayatında bu hususa özellikle dikkat etmesi, önemli bir tavsiye niteliğindedir.
Bu örnek; Kuran’daki ayetlerin her çağda ve ortamda geçerli olması açısından da dikkat çekicidir.
Kuran’da ticaret konusunun detaylı bir şekilde ele alındığı Anahtar Sorular bölümümüzü izlemek için tıklayın.
Dr. Kerem Koseoglu 
Leave a Reply