Kurban Kesmek

HAC SURESİ’NDE “BİZ HER ÜMMET İÇİN KURBANLIK KESME ZAMANI VE YERİ VE DE TARZI BELİRİLEDİK” DERKEN HER DİNDE KURBAN KESMEK Mİ VAR? AYIRCA KURBAN KESMEK GERCEKTEN EMİR MİDİR? KURBAN BAYRAMI VAR MIDIR? KURAN’DA KURBAN BAYRAMINA DAHA DOGRUSU KURBAN KESIMINE RASTLAMADIM. KURBAN SADECE HACCA GİDİLİNCE Mİ KESİLİYOR?

Öncelikle; Tek Din makalesinde anlatıldığı gibi, Allah’ın tek bir dini vardır. Aynı dini farklı toplumlara farklı formlarda indirmiş peygamberler bulunmaktadır. Yani farklı yerlerdeki uygulamalarda farklılıklar olabilir, ancak özünde aynı dini görürüz.

Bu ayetin içerisinde olduğu bağlamda, ayetleri sırayla yorumlamak gerekir.

“İşte böyle, kim Allah’ın haramlarına saygı gösterirse, Rabbinin katında bu onun iyiliğinedir. Size okunandan başka, büyük baş hayvanlar helal kılınmıştır. Öyleyse, putlardan gelen pisliklerden kaçının, aslı olmayan sözden de sakının.” (22:30)

Bu ayette, insanlara hangi hayvanların helal kılındığının Kuran’da net bir şekilde anlatıldığını, bu kaynak dışındaki “söylentilere” kulak asılmaması gerektiği ifade edilir.

“Allah’a şirk koşmayan hanifler olun. Kim Allah’a şirk koşarsa, gökten düşüp de kuşların kaptığı veya rüzgarın uçuruma attığı kimseye benzer. Bu böyledir; kişinin Allah’ın nişanelerine hürmet göstermesi, kalblerin Allah’a karşı gelmekten sakınmasındandır.” (22:31-32)

“Biz o büyükbaş hayvanları da sizin için Allah’ın kutsallık nişanları arasına koyduk. Sizin için onlarda hayır vardır. Onlar sıralanmış halde ayakları üzerine dururken, üzerlerine Allah’ın ismini anın. Yanları yere yaslandığı zaman da onlardan yiyin; isteyen yoksulu da istemeyen yoksulu da doyurun. Allah o hayvanları sizin yararınıza verdi ki, şükredebilesiniz.” (22:36)

Burada iki anlam ortaya çıkabilir.

Bunlardan ilki; insanların gıda olarak faydalandığı hayvanların “Allah’ın nişanları” arasında bulunmasıdır. Bir önceki ayette Allah’ın nişanelerine hürmet göstermek gerektiği söylendiğine göre; hem bu hayvanlar için Allah’a şükretmeli, hem de bu hayvanlara eziyet etmenin aksine saygı ve hürmet göstermeliyiz. Bu anlamı daha geniş düşünürsek; gıda endüstrisi içerisinde hayatını sıkıntı içerisinde geçiren hayvanların durumu bu ayete aykırı değerlendirilebilir.

Bir diğer anlam, hacca götürülen hayvanların işaretlenmesi ile ilgilidir. Bilhassa Kuran’ın indiği dönemde ve coğrafyada, o sıcakta yiyecekler bozulacağı için, insanlar bir yere yolculuk ederken yanında gıda götürmesinin tek yolu canlı hayvan götürmek idi. Hac ziyaretine giderken yanında “kurbanlık” götüren bir kişi, aslında orada geçireceği süre zarfında tüketmek üzere kendi yiyeceğini götürmektedir. Bu hayvanların hacca götürüldüğü anlaşılsın diye, üzerlerine gerdanlık kabilinden işaretler konmaktaydı. Toplum genelinde bu işaretli hayvanlara büyük saygı gösterilir, haydutlar dahi bu işarete sahip hayvanlara dokunmazdı. Kutsallık nişanlarına hürmet gösterilmesi, bu bağlamda da değerlendirilebilir.

Adetlere “Kurban bayramı” diye geçen ve hac zamanına denk gelen kavram, eski çağlarda hacca giden kişilerin yanlarında (gıda olarak) canlı hayvan götürmesi ve orada tüketmesine dayanır. Yoksa Kuran’da, “Her senenin belli bir gününde herkes birer hayvan kesmelidir” gibi bir hüküm bulunmamaktadır.

Arapça Kelime Kökleri makalesinden, “kurban” kelimesinin anlamına göz atabilirsiniz. KRB kökünden gelen bu kelime, temelde “yaklaşmak” demektir ve insanın Allah’a veya toplumun birbirine yaklaşması gibi yorumlanabilir. Durumu iyi olmayanlara et yardımı yapmak, şüphesiz ki kurban faaliyetinin biçimlerinden biridir. Bunu da isteyen istediği zamanda yapar; isteyen “Kurban Bayramı” adetini takip edip belli bir zamanda yapabilir.

Ancak, “Kurban Bayramı”nın eski çağlarda hacca gidenlere uzanan bir adet olduğunun tekrar altını çizelim.

“Kurban Bayramı” adetini sürdürenler açısından; bu vakit geldiğinde hayvanlara hürmet gösterilip gösterilmediği bir soru işaretidir. Az önce; Allah’ın nişanelerine hürmet gösterilmesi gerektiği, hayvanların da bu nişaneler arasında olduğunu görmüştük. Basında ve etrafta gördüğümüz bazı görüntüler, bunun aksine olabiliyor. Bu konuda bilinçli ve dikkatli olmakta fayda var.

Kuran; geneline baktığımızda şükredip yardımlaşmayı, infakı, belli bir zamanla kısıtlamak yerine sürekli olması gereken faaliyetler olarak ifade eder. Bu sürekliliği sağlayabilene ne mutlu…

“Onlarda sizin için, belirli bir süreye kadar yararlar vardır. Sonunda onların varacakları yer saldırılardan korunmuş/tarihî/yüce evdir. Biz her ümmet için bir hayvan kesme tarzı belirledik ki, kendilerine rızık olarak verdiği kurbanlık hayvanların üstüne Allah’ın ismini ansınlar. Sizin ilahınız tek bir ilahtır. Öyleyse ona teslim olun. Allah’tan korkanları müjdele! Onlar öyle insanlardır ki, Allah anıldığında kalpleri titrer; başlarına gelene sabrederler, salatı yerine getirirler, kendilerine verdiğimiz rızıklardan infak ederler.” (22:33-35)

Bu ayette; hayvanlar kesileceği / tüketileceği zaman bilhassa Allah’ın isminin anılması ve Allah’a şükredilmesi gerektiğini anlıyoruz. Eski çağlarda, suni tanrılar için adak/kurban alışkanlığı olduğundan, bu alışkanlığı ortadan kaldıracak biçimde, her kesimde tek yaratıcının ve rızık verenin Allah olduğunun hatırlanması ve ona şükredilmesi, şüphesiz doğru bir davranıştır.

Sorulan soruya istinaden; bu ayette de “kurban bayramı” kavramının geçmediğini görebiliriz. İnsanlar çağlardır et tüketmektedir. Her toplumda ayrı bir kurban bayramı kutlandığı gibi bir ifade de yoktur. Her toplum için, hayvan kesme yöntemleri farklı da olsa, Allah’ın hatırlanması ve Allah’a şükredilmesinin ortak olduğuna dikkat çekilir.

“Onların etleri ve kanları Allah’a ulaşmayacaktır. Fakat, O’na sizin takvanız ulaşacaktır. Size doğru yolu gösterdiği için Rabbinizin büyüklüğünü anın diye O, bunları sizin emrinize vermiştir. İyilik edenleri müjdele!” (22:33-37)

Bu ayette ise; işin püf noktasının fiziksel faaliyette değil, kalplerdeki şükrün samimiyeti ve fakirlere yardım etmedeki iyi niyette olduğunu anlıyoruz. Demin de ifade ettiğimiz gibi; eğer birincil öncelik takva ise, Kuran’da Kademeli Yaklaşım makalemizin ışığında; hayvan kesemeyenlerin takvasını başka yollardan ifade edebileceğini düşünebiliriz.

Advertisement