Melodi: La Minör = Do Majör mü?

Hocam merhabalar.  Ben jazz müzisyeni değilim. Çok geniş akorlar ile müzik yapmıyorum. O nedenle triadlar üzerinden bir soru soracağım. 

Armoni de asıl olan tonal sınırları çizen melodidir değil mi? Akorlara da armonik fonksyon kazandıran melodidir (melodinin yönüdür). Bir örnekle sormak istiyorum.

Am Dm G Am şeklinde bir akor yürüyüşünde çoğu müzisyen (ben de dahil) Ton La minördür diyerek La minör olan bir melodi besteler. Fakat Öte yandan, Am Dm G Am  yürüyüşü başka bir müzisyen tarafından Domajor tonunda gibi görülebilir ve bu yürüyüş üzerine do majör bir Melodi yazılabilir. Çünkü do majör tonu içinde Am akoru C akoru ile birlikte Tonik ailesindedir.  C Dm G C yürüyüşünde C yerine Am substitute edilirse Am Dm G Am yürüyüşü elde edilir. 

Elbette ki Am Dm G Am yürüyüşüne Do majör bir Melodi yazmak, tonal vurgu-sonlanmışlık hissini azaltır. Daha uygun olan A minör bir melodi yazmaktır gibi görünüyor.

Buraya kadar doğru muyum? Biraz kafa yordum ve bunları anladım. Yanlış anladığım  bir durum varsa düzeltirseniz sevinirim.

Şimdi armoni öyle bir konu ki, nasıl bir cevap verirsem vereyim eksik kalacaktır. Bu konuda çok fazla teori ve yaklaşım var. Doğru cevaplar, özünde dinleyiciye nasıl bir duygu enjekte etmek istediğinize göre verilebilir ancak, matematiğe göre değil. İşin matematik / teori kısmı, denenmiş ve sonuç verdiği görülmüş hazır yemek tarifleri gibi görülmelidir. Farklı lezzette bir yemek her zaman mümkündür, kesin kurallar yok.

Armoni / melodi arasında “tonal sınır” görmek de biraz kısıtlayıcı geliyor bana. Örneğin “G7 üzerine ne çalınır?” diye sorsanız, akla ilk G Mixolydian modu gelir (C maj gamı ile aynı notalar). Ancak; 2-5-1 mantığında Dm – G7 – C şeklinde bir üçlemenin ortasındaki G7’den bahsediyorsak; verilmek istenen duyguya göre C#7 (Tritone Substitude), B Dim, G Altered, B Whole gibi normalde alakasız gözüken gamlar da yakışabilmektedir. 

Bunları ifade etmeden cevap vermek, eksik kalacaktır. Siz Jazz çalmadığınızı ve Tonik dünyada (Majör, minör, vs) bir soru sorduğunuzu söylediğiniz için, o çerçevedeki cevaba bakalım.

Tonal sınırı melodi mi çizer akorlar mı çizer, ikisinin kombinasyonu bence. Bazen melodi tek bir notayı arka arkaya 15 kez tekrarlayacağınız şekilde olabilir, sadece melodiye bakarak tonal sınır çizemezsiniz bu durumda. Akorlara bakmak gerekir. Ancak; bazen de 3 notalı bir akor sabitken üzerindeki melodi öyle şeyler yapar ki, melodiye göre akor farklı tansiyonlara bürünür. İkisi el ele bence.

Yine batının tonik dünyasında; “Playing out” yapmadan basit bir melodi yazmak isterseniz, Am – Dm – G – Am yürüyüşünde kullanabileceğiniz nota havuzu ile C – Dm – G – C yürüyüşünde kullanabileceğiniz nota havuzu, aynı notalardan oluşacaktır (beyaz tuşlar).

Burada, etiket olarak “Am gamındaki notalar” veya “C gamındaki notalar” demeniz iki farklı bakış açısıdır. Nota havuzu aynıdır.

Tonal vurgu – sonlanmışlık konusunda haklısınız elbette, mesela bir akoru belirleyen kritik notalar 3. ve 7. seslerdir. İyi melodi yazımında, ana vuruşlarda kuvvetli notaları (1-3-5-7), ara vuruşlarda zayıf notaları (2-4-6) kullanmak gibi bazı prensipler vardır.

Parça minör duyguda ise (Am7 diyelim), ana vuruşlarda A – C – E – G notalarının olması beklenir. Parça majör duyguda ise (C diyelim), ana vuruşlarda C – E – G – B notalarının olması beklenir. Dikkat ederseniz A-B notaları farklı. Bu açıdan, melodi yazarının nota seçimleri, nota havuzu aynı bile olsa fark gösterecektir.

Ana vuruş – ara vuruş nota seçimine benzer başka melodi prensipleri de var. Bu konudaki kaynaklara bakmak veya eğitim almak isteyebilirsiniz ilginiz varsa. Ama işin sonunda, parçanın tonuna Am demekle C demek arasında fark bulacaksınız – nota havuzunda olmasa da, nota seçiminde.

Ancak; tonik dünyada belirlenmiş bu kurallar ve prensipler, farklı duygu baharatları yaratmak için her zaman kırılmıştır ve kırılacaktır. Bu denenmiş prensipleri bilmekte fayda var elbette, dinleyicilerin de kulağı bunlara alışıktır. Ancak; 1. öncelik duygu aktarımı olmalıdır. Bildiğiniz kuralları kırmaktan kaçınmayın. C gamındaki bir parçanın olmadık bir yerinde F yerine F# koyarak (Lydian modu) bir duygu yükselmesi baharatı katabilirsiniz mesela, bazen bu tarz çok küçük oyunlar bile büyük duygusal fark yaratabilir.

Advertisement